www.mariaskordou.gr

Διατροφικές Διαταραχές και θεραπεία Gestalt

Βουλιμία

Είναι η στιγμή που ανοίγω το ψυγείο και δεν υπάρχει καμία άλλη σκέψη στο μυαλό μου παρά μόνο “πρέπει να φάω, θέλω να φάω”. Το κενό που υπάρχει μέσα μου δεν το νιώθω, δεν ξέρω τι είναι αυτό που με οδήγησε στο να στέκομαι μπροστά στο ψυγείο. Μπορεί το σχόλιο της συναδέλφου, ή ο καβγάς με τη μητέρα μου το απόγευμα. Τι νόημα έχουν τώρα όλα αυτά; το ταψί είναι μπροστά μου και η σοκολάτα στο ντουλάπι. Και τι έγινε, δεν με νοιάζει τίποτα τώρα, ούτε οι θερμίδες, ούτε το βάρος τώρα τρώω, τώρα γεμίζω, τώρα δεν αισθάνομαι, τώρα τρώω και τρώω και τρώω… όπου ουφ… δεν αντέχω άλλο … Και εκεί βλέπω τι έχω κάνει και εκείνη τη στιγμή έρχεται ο πόνος από ένα στομάχι που δεν αντέχει άλλο, έρχεται και ο μεγάλος κριτής με το μαστίγιο. Σαν γουρούνι έφαγα, θα παχύνω, πως θα βγω το καλοκαίρι στην παραλία; Νιώθω αηδία, χρειάζομαι μια λύτρωση, δεν πάει άλλο. Και η λύτρωση έρχεται με τη διαδικασία, δεν τολμώ ούτε τη λέξη να πω. Τι ψευδαίσθηση! Η λύτρωση έρχεται με τον εμετό. Και μετά τι; Τύψεις, πώς έχεις γίνει έτσι, τι είναι αυτό που κάνεις, τα χάλια σου έχεις. Χάνω το χρόνο μου, μόνο για λίγο νιώθω καλά. Δεν θα το ξανακάνω τελείωσε αυτό ήταν. Δεν μπορώ να το κάνω αυτό στον εαυτό μου. Αλλά βαθιά μέσα σου ξέρω ότι δεν είναι αλήθεια.

Κάπως έτσι θα μπορούσε να είναι μια μαρτυρία ενός ατόμου που πάσχει από νευρική βουλιμία. Η Βουλιμία είναι μια σοβαρή, δυνητικά απειλητική για τη ζωή διατροφική διαταραχή. Σύμφωνα με το DSM-5 η νευρογενής βουλιμία χαρακτηρίζεται από συχνά επεισόδια υπερφαγίας τα οποία ακολουθούνται από από ακατάλληλες συμπεριφορές, όπως πρόκληση εμετού, για την αποφυγή της αύξησης του βάρους. Τα κριτήρια του DSM- 5 μειώνουν την συχνότητα των βουλιμικών επεισοδίων για να διαγνωστεί ένα άτομο με νευρική βουλιμία, σε ένα αντί σε δύο όπως καθόριζε το DSM- IV. Συχνά κατηγοριοποιείται μαζί με τη νευρογενή ή ψυχογενή ανορεξία και πιθανά είναι μια διαταραχή με δυο εκφράσεις. Ο εμετός δεν είναι πάντα ο τρόπος που το άτομο επιλέγει να απαλλαγεί από τις περιττές θερμίδες. Η υπερβολική άσκηση ή η χρήση φαρμάκων, είναι άλλες μέθοδοι που τα άτομα μπορεί να χρησιμοποιούν για να ελέγχουν το βάρος τους.

Στη βουλιμία το φαγητό γίνεται ένας τρόπος να ανακουφιστεί το άτομο από την ανασφάλεια, το άγχος, τη μελαγχολία, τη μοναξιά, τη πλήξη, τον μη εκφρασμένο θυμό. Αλλά πολλές φορές το φαγητό μπορεί να γίνει εμμονή, το άτομο μπορεί να το θεωρήσει κακό για τον οργανισμό και να οδηγεί τον οργανισμό σε πείνα που σαν αποτέλεσμα να έχει βουλιμικά επεισόδια.

Είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη μας ότι κάθε άτομο είναι μοναδικό, όπως μοναδική είναι η ανάπτυξη του καθώς και η παρούσα ιστορία του επηρεάζεται από διαφορετικούς παράγοντες. Τα άτομα όμως που εμφανίζουν προβλήματα στην διατροφή έχουν κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Αυτά είναι η έντονη ενασχόληση τους με το φαγητό, η αίσθηση τους ότι δεν είναι σε επαφή με το σώμα τους και τα συναισθήματα τους και έχουν έντονη την ανάγκη να σπάσουν τους κανόνες που έχουν να κάνουν με το φαγητό. Αυτοί οι παράγοντες ενισχύονται από δυνατά συναισθήματα ενοχής, ντροπής όταν τελικά το άτομο τρώει και με την ακατανίκητη ανάγκη να εξισορροπήσουν αυτή τους την “υποχωρητική” συμπεριφορά κάνοντας εμετό. Τα βαθύτερα αίτια μπορεί επίσης να σχετίζονται με την χαμηλή αυτοεκτίμηση, την αδυναμία συναισθηματικής «οργάνωσης» του ατόμου και την ταύτιση της αυτοαξίας με ένα αδύνατο σώμα.

Για τη θεραπεία Gestalt η βουλιμία είναι μια δημιουργική προσαρμογή του οργανισμού, όπου στις παρούσες συνθήκες δημιουργεί περισσότερα προβλήματα αντί να τα λύνει. Η ψυχοθεραπεία είναι απαραίτητη στη θεραπεία της ψυχογενούς βουλιμίας, καθότι με το πέρασμα του χρόνου τα επεισόδια εντείνονται και το άτομο πέφτει συχνά σε κατάθλιψη. Κατά τη θεραπευτική διαδικασία ο ρόλος του θεραπευτή είναι να διαμορφώνει το πεδίο, τόσο μέσα στις συνεδρίες όσο και ανάμεσα σε αυτές, ώστε να προσφέρει στο άτομο όσο το δυνατόν περισσότερες εναλλακτικές για να βρει εκείνη που του ταιριάζει σε ό,τι αφορά τη σχέση του με το φαγητό. Αυτή η σχέση παρουσιάζεται σαν μια μεταφορά και σε άλλες σχέσεις που έχει το άτομο, όπως είναι το περιβάλλον και οι άλλοι άνθρωποι.

Ιδιαίτερα βοηθητική έχει βρεθεί να είναι η καταγραφή της ποσότητας και του είδους του φαγητού που καταναλώνει το άτομο καθώς επίσης και των συμβάντων που καταλήγουν στον εμετό. Τα άτομα που κρατάνε τέτοιου είδους ημερολόγιο το βρίσκουν πολύ αποκαλυπτικό και ιδιαίτερα βοηθητικό. Η καταγραφή αυτή βοηθάει το άτομο να έρθει σε επαφή με τη διαδικασία του και να αποκτήσει επίγνωση συναισθηματική, σωματική και γνωστική.

Κάθε διαδικασία επίγνωσης πρέπει να ξεκινάει από το να διευκολύνει το άτομο να μειώσει την αντίσταση του και να αυξήσει την αισθητηριακή του επίγνωση. Αυτή η επίγνωση είναι σημαντική γιατί βοηθάει στο να ξεπεράσει το άτομο την αυτόματη συμπεριφορά. “Όσο μεγαλύτερη ενσυναίσθηση έχει το άτομο για τα σημαντικά σήματα- στοιχεία που στέλνει το σώμα του τα οποία οδηγούν σε αυτόματες αντιδράσεις π.χ. υπερφαγία, τόσο μεγαλύτερη δύναμη έχει το άτομο να υπερισχύσει σε αυτή την αυτόματη αντίδραση” (Brown-Miller, 1993, p. 24). Η ψυχοθεραπεία Gestalt επενδύει εξολοκλήρου στην παρούσα κατάσταση του ατόμου και υποστηρίζει την άποψη ότι “αλλαγές συμβαίνουν όταν το άτομο γίνεται αυτό που είναι και όχι όταν προσπαθεί να γίνει κάτι που δεν είναι” (Paige, 1975, σελ. 27). Δίνει νόημα στις αντιστάσεις του ατόμου και δουλεύει μέσα στο πλαίσιο των εμπειριών και των πιστεύω του. Το κλειδί της αλλαγής είναι η απομάκρυνση της κριτικής και η ενθάρρυνση της επίγνωσης.

Όταν το άτομο κατανοήσει ποια λύση δίνει το φαγητό σε σχέση με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει στην παρούσα φάση της ζωής του, τότε μπορούν να ερευνηθούν και να αναπτυχθούν εναλλακτικές (Paige, 1975, σελ. 28). Παράλληλα με την ατομική θεραπεία το άτομο μπορεί να συμμετέχει σε ομάδες όπου συμμετέχουν και άλλα άτομα με το ίδιο θέμα. Τόσο μέσα από τις ατομικές συνεδρίες όσο και μέσα από τις ομάδες, η ψυχοθεραπεία gestalt δίνει έμφαση κυρίως στα “τι” και στα “πως” και όχι στα “γιατί” και το άτομο οδηγείται από τις εδραιωμένες συνήθειες του σε νέες.
Η ψυχοθεραπεία Gestalt δεν έχει σκοπό να αναλύσει ή να εξηγήσει την συμπεριφορά ή τα λόγια του ατόμου. Αντιθέτως ο θεραπευτής προσπαθεί να φέρει στην επίγνωση του ατόμου τον τρόπο που αποφεύγει να ζήσει τη στιγμή και να πάρει την ευθύνη για πράξεις και επιλογές. Το να αναλάβει το άτομο την ευθύνη για τον εαυτό του αντί να την τοποθετεί σε άλλους είναι ένα αρκετά δύσκολο εγχείρημα (Bolyin, 1975, σελ. 528) αλλά είναι απαραίτητο για να αποκτήσει κάποιος μεγαλύτερη επίγνωση και να υπάρξει θεραπεία.
Ακόμα μια τεχνική στην διαδικασία της θεραπείας της βουλιμίας είναι η αρχή της αντιστροφής. Προκαλείς το άτομο να αλλάξει την γνώμη του εφαρμόζοντας την έννοια της μορφής και του φόντου στην ερώτηση της αυτό-αντίληψης και της λειτουργίας της προσωπικότητας γενικά. (Naranjo, 1993, p. 86) Η ιδέα να αλλάξεις την παθολογική αυτό-αντίληψη, συμπεριλαμβανομένων και των φυσικών συνηθειών, όπως την ενθάρρυνση των βαθιών αναπνοών και των παιχνιδιών με λέξεις όπως “ δεν είμαι πρόθυμος να”, ή “το φοβάμαι” και το πολύ συνηθισμένο “δεν μπορώ”.
H επόμενη διαδικασία για το άτομο είναι να αναπτύξει την ικανότητα να διαχωρίζει τις πραγματικές ανάγκες, τα πραγματικά θέλω και επιθυμίες. Αυτό γίνεται μέσα σε ένα περιβάλλον όπου η αποφασιστικότητα και οι επιλογές έχουν αξία.
Με την βουλιμία είναι σημαντικό την ευθύνη να την έχει το άτομο στον οποίο ανήκει και όχι σε κάποιον άλλον. “Η θεραπεία Gestalt διαβεβαιώνει το άτομο ότι ο ίδιος έχει την ευθύνη για τον εαυτό του και κανείς άλλος, ο καθένας είναι μόνος του με τις ανάγκες τις επιθυμίες του και ότι ο καθένας από εμάς πρέπει να αντέξει να αντεπεξέλθει με την ύπαρξη ή την μη ύπαρξη του (White, 1995, p. 50).

Σκόρδου Μαρία ΜEd
Σχολική Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια